ماجراهای یک پوستر در ایران

تنها چند روز پس از رونمایی پوستر جشنواره تئاتر فجر، انتقادها به آن بالا گرفته است، انتقاداتی که در نهایت طراح این پوستر یارتا یاران را به واکنش واداشت.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، پوستر جشنواره سی و سوم تئاتر فجر، با واکنش‌های بسیاری روبرو شده است. چه از طرف هنرمندان تئاتر، چه از سوی طراحان گرافیک و چه مخاطبانی که به تئاتر علاقمندند.

طراحی و عکاسی این پوستر را یارتا یاران انجام داده و نقاشی مینیاتور آن از آثار محبوبه نیکخواه بهرامی است. اجرای این پوستر را هم مسعود فیروزخانی، یارتا یاران و فرشته طاهری بر عهده داشته‌اند.

قباد شیوا طراح و گرافیست که داور بخش پوستر جشنواره امسال هم هست اما یکی از نخستین کسانی بود که نسبت به این پوستر واکنش نشان داد: «روند همواره در کشور ما به همین شکل بوده و انتظاری نیست. درباره پوستر باید تاکید کنم به هر حال آنچه در توان طراح بوده در نتیجه نهایی ارائه شده و نمی توان خرده گرفت چرا چنین اتفاقی افتاد چون بحث سلیقه طراح نیز مطرح است.»

او ایراد اصلی را متوجه سفارش‌دهندگان پوستر دانسته و گفته بود: «به نظرم باید پرسش اصلی را متوجه سفارش دهنده بدانیم چون وقتی شما برای خرید وسیله نقلیه به فروشگاه مراجعه می‌کنید ممکن است اتومبیل، دوچرخه و گاری همه موجود باشد و محصولات با کیفیت گوناگون در دسترس، اما انتخاب کننده باید پاسخگوی نتیجه نهایی باشد.»

شیوا همچنین تاکید کرده بود که در میان پوسترهایی که برای رقابت در جشنواره دیده سلیقه‌های بسیار خوبی وجود داشت که احتمالا اگر کار طراحی بر عهده آنها گذاشته می‌شد شاید نتیجه بهتری حاصل می‌شد.

از میان هنرمندان تئاتر هم باران کوثری و ستاره اسکندری با انتشار عکسی در اینستاگرام نسبت به این پوستر واکنش نشان دادند. آنها در پست‌های جداگانه‌ای متن مشترکی با این مضمون منتشر کردند: "در برابر عظمت پوستر جشنواره تئاتر فجر... در سی و سومین سال!! خواهران و برادران گرافیک به پا خیزید."

عکسی که باران کوثری و ستاره اسکندری در شبکه‌های مجازی به اشتراک گذاشتند

در شبکه‌های اجتماعی نیز بحث‌های زیادی درباره این پوستر درگرفته و اکثر کاربران شبکه‌های مختلف اجتماعی نسبت به طراحی این پوستر اعتراض کرده‌اند.

همه این انتقادات در نهایت یارتا یاران طراح این پوستر را واداشت که در گفت و گو با روابط عمومی جشنواره سی و سوم تئاتر فجر از کار خود دفاع کند. او گفته که این دوره از جشنواره مبنای اساسی کار خود را بر محور «هویت ایرانی ـ تئاتر ملی» قرار داده است: «هویت خانه‌ای است که تن و جان آدمی در آن قرار می‌یابد. خانه به قرار و امن انسان زبان اوست و او ج زبان شعر است و از همین روست که مردم بی شاعر مردمی بی‌هویت‌اند. در اهمیت شعر همین بس که یک اثر هنری والا در اوج زیبایی خود، صفت شاعرانه (نه به معنای رمانتیک و عام آن) می‌گیرد.»

یاران افزوده: «یک نمایش، نخست بر مبنای زبان، شکل می‌گیرد، حتّا اگر قرار بر بازی در سکوت باشد. جان‌داران دیگر نیز، اهل بازی‌اند، اما بدون برخورداری از کلمات. کلمات - که اگر در جای سزاوار خود باشند بر خرد گواهی می‌دهند- گواه بارزترین تفاوت‌ِ ما با جان‌داران دیگرند. این برخورداری از خرد است که سرشته شدنش با تن و جان انسان، سبب‌ساز آفرینش‌های گوناگون می‌شود و بر گستریدن هویت آدمی در چندین هنر، یاری می‌رساند. این چندین هنر، در هر جغرافیا برخوردار از مختصاتی است که نشانِ ویژگی‌های آن سرزمین است.»

او همچنین درباره شاکله اصلی طراحی پوستر گفته: «هنر، مقدس است. تقدّس، امری‌ست که در شکل روی می‌دهد، شکلی واحد، بیان‌گر ذاتی کثیر و برعکس. هنر مقدس، در ساده‌ترین تعریف، تبدیل مربع به دایره و دایره به مربع است. دایره، نشان آسمان و دور بی‌پایان کیهانی و ذات الوهیت و مربع نشان زمین و خانه و تثبیت ذات الوهیت بر زمین است. باستانی‌ترین نشانه ایرانی- که در شمار باستانی‌ترین اشکال جهان است- مربعی‌ست که اضلاع آن امتداد پیدا کرده‌اند و با انطباق این اضلاع بر هم، علامت بعلاوه در وجود می‌آید که محور مشترک دایره و مربعی‌ست که یکی در دیگری محاط است و یا بر دیگری محیط (شاکله هنر مقدس). این شکل باستانی که اساس طراحی پوستر سی‌و‌سومین جشنواره بین‌المللی تآتر فجر است، مبنای تمامی نقش‌های بی‌شمار اسلیمی ایرانی‌ست. رنگ‌های حاکم بر طراحی و نقاشی این پوستر، فیروزه‌یی و لاجوردی و طلایی (اُکر) است که رنگ‌های اصلی هنر ایران‌اند. هنر ایرانی برآوردن آن پردیس مثالی یعنی بهشت است که آدمی را یک بار به خواری از آن رانده‌اند.»

یاران همچنین درباره حضور دو شخصیت زن و مرد در کناره‌های پوستر چنین توضیح داده است:‌ «روی این زمین، نخست می‌باید اهلیت شنیدن داشت تا اهلیت گفتن یافت و نخست می‌باید اهلیت دیدن داشت تا اهلیت نمایش دادن یافت؛ بر این مبنا، جشنواره تآتر دعوت به دیدن است و شنیدن. دعوت دو بازیگر ایرانی زن و مرد (آدم و حوا: اساس آفرینش)، باماسک‌هایی که برخوردار از نقش ترنج کامل اسلیمی ایرانی‌اند، تایید بر این امر است.

وظیفه نمایش، که در جایی به نام تآتر روی صحنه می‌آید، نشان دادن قلمرُوی از بهشت گمشده آدمی‌ست یا نشان دادن گوشه‌یی از دوزخی‌ست از عذاب و اضطراب، که برانگیزاننده میل بازگشت به پاکیِ از دست رفته و بی‌گناهی پیشین انسان در بهشت است. ایران، در محدوده جشنواره تآتر قرار است قلمرُوی باشد از آشتیِ حاصل از هنر نمایش. در این ایام، باغ ایرانی: پردیس امروزی ما، چند روز و شبی، برآمدنی‌ست، نورانی‌ست.»

او درباره نقاشی مینیاتور هم که در این پوستر به کار رفته گفته: «نقاشی شاعرانه مینیاتور ایران (این پرده از بهشت)، که روزها و ساعت‌های بسیار، وقت، صرف اجرای آن شده، کار «محبوبه نیکخواه بهرامی»، نقاش نابغه‌یی‌ست که در دید من، توانایی و خلاقیت رضا عباسی در سر انگشتان او دوباره زنده شده است. نور پردازیِ روی دستکار او، در عکاسی، بر خصلت رازگونگی بهشت ایرانی، افزوده است.»

این بازیگر و طراح کار اصلی یک پوستر را جلب توجه دانسته و افزوده: «کار اصلی یک پوستر، جلب توجه است. تا پس از آن، بیننده بیندیشد به آن‌چه در شکل گیرا، به زیبایی، طرح شده است. پوستری که نتواند نگاه رهگذران بی‌هوش و حواس را به خود جلب کند، در آن‌چه قصد بیان آن را دارد، پیشاپیش شکست خورده است. برخورداری از این خصلت، در این پوستر، به یاری همراهان و همکاران و دوستانم بوده است: «سیما بابایی» که وقت بسیاری گذاشت در تهیه و دوخت لباس و نشستن زیر دست سازنده ماسک‌ها (سمیه فراهانی) و کار دوباره و خسته‌کننده عکاسی را زیر نورهای کور کننده با متانت تمام و اخلاق حرفه‌یی تاب آورد؛ «مسعود فیروزخانی» که ساعت‌ها وقت صرف اجرای پوستر کرد و «فرشته طاهری» که در آخرین ساعت‌ها یاری رساند. بدون یاری اینان، این پرده از پردیس ایران (بهشت مثالی) بدون دعوت کننده می‌ماند، بدون پرده‌خوان، بدون راوی که حضورش سرشت نمایش ایرانی‌ست.»

شنبه 20 دی 1393 

خبرنامه گویا