موسیقیِ مرگ، موسیقیِ حذف

حال موسیقی ایرانی خوب نیست، انگار هر حرکتی انجام می‌شود باید از اول نوشته شود. موسیقی ایران در سالی که گذشت اتفاقات بسیاری را پشت سر گذاشت. اتفاقات عجیب و غمگین زیادی برای موسیقی ایران افتاد که بد نیست نگاهی گذرا به آن‌ها بیاندازیم، اتفاق‌های بد که فضای این هنر را تحت تأثیر خود قرار دادند.

موسیقی مرگ

اولین روزهای دومین ماه سال جاری با مرگ یکی از اسطوره‌های موسیقی ایرانی همراه بود: محمدرضا لطفی پس از یک دوره جدال با بیماری سرطان در ۶۸ سالگی در اردیبهشت ۹۳ چشم از جهان فرو بست. از او به عنوان «استاد مسلم تارنوازی» ایران یاد می‌کنند. لطفی سابقه‌‌ی همکاری با بسیاری از هنرمندان سرشناس را داشت. لطفی در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی به مدت یک سال و نیم مدیریت گروه موسیقی دانشکده‌ی‌ موسیقی دانشگاه هنرهای زیبای تهران را بر عهده داشت.

اواخر آبان ماه مرتضی پاشایی، خواننده‌ی موسیقی پاپ، پس از حدود یک سال مبارزه با بیماری سرطان از دنیا رفت. درگذشت این خواننده‌ی جوان با واکنش گسترده در میان اقشار مردم روبه‌رو شد. مراسم تشییع پیکر مرحوم پاشایی با حضور انبوهی از علاقه‌مندان او برگزار شد. مرتضی پاشایی در ۲۳ آبان ۹۳ درگذشت. مرگ این خواننده‌ی جوان موسیقی پاپ به یکی از پرسروصداترین و البته حاشیه‌سازترین موارد مرگ افراد سرشناس در ایران در دهه‌های اخیر تبدیل شد. مرتضی پاشایی مبتلا به سرطان معده بود و پس از یک دوره بیماری سخت در ۳۰ سالگی درگذشت. با مرگ او تجمعات بسیاری در شهرهای مختلف ایران برگزار شد و در مراسم خاک‌سپاری او نیز عده‌ی بسیاری شرکت کردند.

موسیقی لغو کنسرت‌ها

یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که امسال رخ داد لغو کنسرت‌های موسیقی پاپ و سنتی بود. در سال‌های اخیر،‌ شماری از کنسرت‌های موسیقی در شهرستان‌های ایران، به دلایل مختلفی از جمله اعتراض گروه‌های مذهبی تندرو و تصمیم‌گیری مقام‌های محلی، پیش از اجرا لغو شده است.این کنسرت‌ها با وجود داشتن مجوز از سوی دفتر موسیقی وزارت ارشاد، مورد اعتراض گروه‌های مخالف قرار می‎گرفتند و برخی از آن‌ها با وجود انجام تبلیغات و فروش بلیت، فقط چند ساعت پیش از برگزاری برنامه لغو شدند، یا به بهانه‌ی موکول شدن‌شان به بعدها از ورود به صحنه باز ماندند.

کنسرت «چرا رفتی» به خوانندگی همایون شجریان و آهنگ‌سازی تهمورس پورناظری که قرار بود هشتم بهمن در سالن وزارت کشور برگزار شود – با وجود پرداخت تمام هزینه‌های سالن و عقد قرارداد – برگزار نشد؛ روز برگزاری کنسرت، دست‌اندرکاران سالن وزارت کشور این سالن را به برنامه‌ی دیگری اختصاص داده بودند. در چند هفته‌ی پایانی سال ۹۳، نهادهای قضایی و امنیتی در استان‌های مختلف مانع از برگزاری کنسرت‌های موسیقی شماری از هنرمندان از جمله علیرضا قربانی، سیروان خسروی، و گروه «لیان» شدند. گروه «لیان» توانست، بعد از ۱۶ سال، مجوز اجرای دو کنسرت را روز ۱۲ دی در زادگاه خود دریافت کند، اما بعد از سه ساعت تأخیر، به دلیل اعتراض گروه‌های مخالف، سرانجام با دخالت نیروی انتظامی و حمایت استان‌دار، تنها یکی از کنسرت‌ها اجرا شد. این گروه قرار بود روزهای ۱۳ و ۱۴دی هم کنسرتی در شیراز برگزار کند، اما با مخالفت مصطفی امیری، فرمان‌دار شیراز روبه‌رو شد و نتوانست روی صحنه برود. جریان لغو کنسرت‌های بوشهر محدود به لیان نشد، و کنسرت سیروان خسروی نیز، که عنوان شده بود ۱۷ و ۱۸ دی در سینما بهمن برگزار می‌شود، لغو شد.

موسیقی حذف و اخراج زنان خواننده و نوازنده

در سال ۹۳ در بعضی از استان‌ها از حضور زنان نوازنده در کنسرت‌ها جلوگیری شد. موجی از محدودیت‌ها درباره کنسرت‌های موسیقی زنان در ایران شکل گرفته است که نشان از عزم جدی منتقدان و مخالفان این‌گونه فعالیت‌ها دارد. حضور زنان در گروه‌های موسیقی، به عنوان نوازنده یا همخوان، امری است که سال‌ها است وجود داشته، اما ظاهراً این موضوع در برخی از شهرستان‌ها هنوز جا نیافتاده و، بر اساس یک قانون نانوشته، استان‌هایی هستند که از ورود زنان به روی صحنه ممانعت می‌کنند.

خبرگزاری‌های ایران در بیست و چهارم دی ماه سال ۹۳ از کنسرت سالار عقیلی در شهر شاندیز مشهد خبر دادند که حریر شریعت‌زاده، نوازنده‌ی دف، «پس از اجرای یک قطعه از سن پایین آورده شد و دیگر اجازه‌ی حضور در صحنه را پیدا نکرد.» همزمان کنسرت عالم قاسموف در تالار وحدت نیز با مشکل روبه‌رو شد. این خواننده‌ی نام‌آور جمهوری آذربایجان که شب‌های ۲۱ و ۲۲ دی ماه در کنار دخترش (فرغانه قاسمووا) به اجرای کنسرت پرداخته بود، در شب سوم و با تأخیر بسیار، بدون همراهی دخترش به اجرای کنسرت پرداخت.

در همین چارچوب می‌توان به موارد زیادی از لغو کنسرت‌های خوانندگان و گروه‌های موسیقی در شهرهای مختلف از جمله تبریز، گرگان، اصفهان، و دزفول اشاره کرد که دلیل اصلی آن مخالفت برخی نهادها و مسئولان آن شهرها با حضور زنان نوازنده بر روی سن بوده است. لغو کنسرت گروه «هم‌آوایان» به سرپرستی حسین علیزاده، از نوازندگان سرشناس موسیقی سنتی ایران، در روزهای ۲۳و ۲۴ مرداد در اصفهان به دلیل حضور نوازندگان زن، یکی از تازه‌ترین نمونه‌های مانع‌تراشی در این زمینه است.

موج تازه‌ی جلوگیری از فعالیت‌های موسیقایی زنان یک مشخصه دارد و آن فشار بر مردانی است که آهنگ‌سازی و یا سرپرستی گروه‌های موسیقی زنان بر عهده‌ی آن‌ها است. ممانعت از خروج مجید درخشانی از کشور، که سرپرستی و آهنگ‌سازی گروه موسیقی بانوان «ماه‌بانو» را عهده‌دار است، نقطه‌ی عطف ماجرا است. آقای درخشانی روز ۱۴ دی ماه، هنگام خروج از فرودگاه امام خمینی، با ضبط گذرنامه‌ی خود مواجه شد. در آخرین مورد، مهدیه محمدخانی و مجید درخشانی توسط قوه قضاییه احضار شدند. مهدیه محمدخانی یکی از خوانندگان زن ایرانی است که چند سالی در خارج از کشور فعالیت داشته است. گروه «ماه‌بانو»، که سرپرستی آن را مجید درخشانی بر عهده دارد و مشوق اصلی مهدیه محمدخانی است، مدتی پیش در جشنواره‌ی موسیقی سنتی ایرانی که در تونس برگزار شد، این فضا را مهیا کرد که مهدیه محمدخانی به تک‌خوانی بپردازد.

برگرفته از سایت زمانه سیزده فروردین 1394